Μιλώντας για «ποινική φιλοσοφία» (ας μου επιτραπεί ο «όρος») καταπιανόμαστε από ένα οικείο και συνάμα ξένο αντικείμενο και ακριβώς σε αυτό το σημείο εγείρεται η τρομερή δυσκολία του. Λόγω της προϊδέασης, η θανατική ποινή έχει αποτελέσει σε διεθνές επίπεδο θέμα καμπάνιας κάθε είδους εκλογής, συζήτησης, διαδηλώσεων και χαίρει ιδιαίτερης ευαισθητοποίησης από κάθε είδους οργάνωση-προστάτη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η θανατική ποινή ξεσηκώνει την αγανάκτηση και οργή, κάτι που προσωπικά το αναγάγω στην ολοένα μειούμενη ταύτιση των κοινωνών προς τα κυβερνητικά όργανα και στην πολιτική κοινωνία.
Πόλος απώθησης, η πίστη για de facto υιοθέτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αρετών για όλους και άνευ εξαιρέσεων. Υπό όλες τις περιστάσεις έχουμε την υποχρέωση, π.χ, για αληθείς δηλώσεις και όλοι έχουν το δικαίωμα στην αλήθεια; Ασφαλώς ουδείς δεν θα είχε το ηθικό καθήκον να μαρτυρούσε σε στρατιώτη των ναζιστικών SS σε πoια σοφίτα κρυβόταν η Anne Frank.
Ούτε τo ποινικό δίκαιο δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε. Βασικό επιχείρημα του L. Hulsman για την αντικατάσταση του «εγκλήματος» με την «προβληματική κατάσταση» και τη θεραπεία του με μηχανισμούς της κοινωνικής πολιτικής. Φόνοι, που πηγάζουν από την ερωτική ζήλια θα μπορούσαν να συμβούν και στην πιο απλή συνύπαρξη των πιο προϊστορικών ανθρώπων, απογυμνωμένων από κάθε πολιτιστικό στοιχείο. H πλεονεξία ενός πολιτικού ηγέτη δεν μπορεί να αποδοθεί στην κοινότητα, αφού ο ίδιος διαθέτει τα μέγιστα εργαλεία, και αν πράγματι ήταν ενάρετος, θα επικαλούνταν την ευδαιμονία και όχι κατώτερα ένστικτα.
Η εμφάνιση του κράτους μάλλον είναι ένα φυσικό φαινόμενο και πηγάζει από την έμφυτη κοινωνικότητα του ανθρώπου, η οποία αυτομάτως επιβάλλει την κοινωνική συμβίωση. Η ανησυχία για την κοινωνική συνεκτικότητα ήταν αρχέγονη. Ευθύς εξαρχής, η φιλία, η δικαιοσύνη και η αιδώ θεωρήθηκαν απαραίτητοι παράγοντες και ικανοί να την εξασφαλίσουν και ένας μοναδικός κοινωνός είναι πιθανό να αποτελέσει «μίασμα».
Ο Πλάτων, στον «διάλογο του Πρωταγόρα» (στίχος 322e), αποδίδει στο Δία την πίστη, ότι σε αυτόν τον κοινωνό-μίασμα του αξίζει η Κεφαλική Ποινή. Ένας κανόνας, που είναι αμείλικτος, όχι μόνο επειδή πηγάζει από αδιαπραγματεύσιμη πηγή αλλά κυρίως, επειδή ο κανών αυτός είναι λιτός και τελεσίδικος. Καταλήγουμε, ότι η Πολιτεία είναι η υψίστη αξία και άξια προστασίας άνευ εξαιρέσεων και δίχως διαδικασιών περιπτωσιολογίας.
Η εκδίκηση συγκαταλέγεται στα φυσικά ένστικτα και η Πολιτεία προσμένει από τους Πολίτες να συγκρατήσουν τα συναισθήματά τους και να αναθέτουν σε αυτήν την ορμή τους για εκδίκηση. Η σχέση ανάμεσα στην εκδίκηση και στο να αναθέτουμε στο κράτος την τιμωρία, μοιάζει με τη σχέση γάμου και ερωτικής διάθεσης. O φιλόσοφος L.P. Pojman διατυπώνει: Failure to punish would no more lessen our sense of vengeance than the elimination of marriage would lessen our sexual appetite.
Σαφώς! Τα ένστικτά μας θέλουν κάποια εγκλήματα να επισύρουν αυστηρότατες κυρώσεις, αλλά οφείλουμε να απέχουμε και επαφιόμαστε στις νομικές διαδικασίες.
Το κυριότερο επιχείρημα των υπερμάχων της καταργήσεως της Θανατικής Ποινής είναι το ανεπανόρθωτο της θανατικής ποινής και είναι ένα εντυπωσιακό επιχείρημα, αλλά παραπλανητικό. Τα χρόνια, που έμεινε κάποιος στη φυλακή άδικα, δεν γυρίζουν πίσω, ούτε οι ευκαιρίες που έχασε στη ζωή του και ούτε επανορθώνεται και ο κοινωνικός του στιγματισμός.
Καταρχάς, μεταξύ της καταδίκης και της εκτέλεσης, μεσολαβεί ένα ικανοποιητικό διάστημα, ώστε ο αθώος και ο δικηγόρος του να προβούν στις απαραίτητες εφέσεις και άλλες ενέργειες διόρθωσης.
Το επιχείρημα αυτό δεν μπορεί να αποτελεί αντεπιχείρημα στη θανατική ποινή επειδή κρύβει τον εξής σαφέστατο υπαινιγμό: «Αν δεν βασίζεται σε λανθασμένη απόφαση, η θανατική ποινή είναι αποδεκτή». Αυτό, που το επιχείρημα των πολέμιων της ποινής αυτής δεικνύει, είναι ότι όλοι οι λειτουργοί της δικαιοσύνης πρέπει να εκτελούν τα καθήκοντά τους με ευσυνειδησία.
Τα δικαστήρια, που έχουν τη δικαιοδοσία της θανατικής ποινής, χρησιμοποιούν κατά κόρον την πρακτική που ακούει στο όνομα scintilla of doubt. Ακόμη, και αν οι ένορκοι ομόφωνα καταδίκασαν τον κατηγορούμενο, υπάρχουν υποθέσεις όπου κάποια λεπτομέρεια ήγειρε στους δικαστές μια μικρή σπίθα αμφιβολίας και ήταν επαρκής αιτία, ότι η θανατική ποινή δεν έπρεπε να επιβληθεί.
Μοναδική εναλλακτική της Θανατικής Ποινής δεν είναι άλλη από την ισόβια κάθειρξη. Αν όμως ήσουν καταδικασμένος να ζήσεις το υπόλοιπο σου στη φυλακή, πόσο θα ήθελες να ζήσεις; Θα ήθελες να ζήσεις;
Δεν είναι καθόλου παράλογο το ερώτημα αυτό, εμείς δεν περνάμε 23 ώρες το 24ωρο σε ένα μικρό κελί και η μόνη μας επαφή με ανθρώπους είναι, όταν μας συνοδεύουν από το σημείο Α στο Β.
Δικηγόρος είχε δηλώσει στο The Nation ότι, όταν κερδίσει μια υπόθεση και η κεφαλική ποινή μετατρέπεται σε ισόβια κάθειρξη, συχνά οι πελάτες του νιώθουν ότι τους πρόδωσε. Η «συναινετική εκτέλεση» είναι πια γεγονός, κατηγορούμενοι σε ισόβια συχνά παρακαλούν να τους επιβληθεί θανατική ποινή.
Όσοι, λοιπόν, υποστηρίζουν ότι είναι προτιμητέα τα ισόβια, ας είναι ειλικρινείς τουλάχιστον με τον εαυτό τους. Αν είναι προτιμητέα, είναι όχι επειδή δεν αποστερεί τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του εγκληματία, αλλά επειδή είναι σαφώς σκληρότερη από την ποινή του θανάτου και η πλέον αρμόζουσα για το ειδεχθές αδίκημα που διέπραξε ο εγκληματίας.
Τα ισόβια αποστερούν θεωρητικώς και το σωφρονιστικό χαρακτήρα της φυλακής, αν και τα πραγματικά γεγονότα έχουν αποστερήσει κάθε σωφρονιστική χροιά από αυτή την ποινή· είναι υπερβολή να θεωρήσουμε την φυλακή, διδακτορικό εγκληματικότητας;
Το σημαντικότερο επί της ισόβιας κάθειρξης είναι κατά πόσο είναι αποτελεσματική για όλα τα έσχατα εγκλήματα. O Cesare Beccaria είχε σχολιάσει, ότι ένας λόγος που η θανατική ποινή είναι αναγκαία, όταν είναι πρόδηλο, ότι, και αν ακόμη αποστερηθεί της ελευθερίας, έχει ακόμη τις διασυνδέσεις εκείνες, που μπορούν να θέσουν εν κινδύνω την ασφάλεια του έθνους. Μια άμεση παραπομπή στην τρομοκρατία και τους «κοινωνούς μιάσματα».
Η τάση για δημοκρατία είναι η αιτία που καταργήθηκε η θανατική ποινή; Ισχυρίζομαι πως όχι. Η κατάργηση της επιβλήθηκε από τους πολιτικούς ηγέτες ενάντια της θελήσεως της πλειοψηφίας. Π.χ., η Δυτική Ευρώπη απαίτησε τις απόψεις της για τη θανατική ποινή στη Νότια Ευρώπη, εκμεταλλευόμενη την επιθυμία της δεύτερης, να συμμετέχει στο Συμβούλιο της Ευρώπης, που συχνά θεωρείται ως ένας προθάλαμος για την είσοδο στην ΕΕ. Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα της Τουρκίας, που είναι από τις ελάχιστες Μουσουλμανικές χώρες που κατήργησαν την κεφαλική ποινή, σε μια περίοδο που προσπαθεί ταυτοχρόνως να αναδείξει «δημοκρατικά συναισθήματα» και να γίνει μέλος της Ενώσεως.
Ο «Θάνατος είναι διαφορετικός», μια φράση που ακούστηκε στα έδρανα του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ. Η φράση αυτή όμως δεν εξασφαλίζει την κατάργηση την ποινής. Πόσο διαφορετικός είναι τελικά από μια ισόβια κάθειρξη χωρίς καμία πιθανότητα αποφυλάκισης; Όσοι πιστεύουν, ότι η θανατική ποινή είναι καθ’ οιανδήποτε περίπτωση απάνθρωπη, ευρίσκονται αντιμέτωποι με το αντεπιχείρημα ότι η διά βίου φυλάκιση είναι όντως πιο απάνθρωπη.
Ένα άτομο που είναι καταδικασμένο σε θάνατο δεν είναι καταδικασμένο σε επιπρόσθετο μαρτύριο, ούτε θα βιώσει της παθογένειες του σωφρονιστικού συστήματος και ούτε θα βιώσει ότι είναι πια ανεπιθύμητος ακόμη από την ίδια του την οικογένεια. Ηθικά, δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη περί ακαταλληλότητας της ποινής αυτής σε σοβαρά εγκλήματα.
Είναι ο καταλληλότερος και ο πιο αρμόζων τρόπος που η κοινωνία μπορεί να αποκηρύξει τα απεχθέστερα από τα ειδεχθή εγκλήματα. Είναι ένας ικανός «φάρος» να σταματήσει τη συνέχιση του εγκλήματος αυτού, όχι μόνο από το μυαλό του ιδίου δράστη, αλλά και σε όσους θα τους εγείρει το φυσιολογικό και υγιές συναίσθημα της εκδίκησης.
