Η φιλοσοφία της (πολιτικής) ελευθερίας

Έχεις κάθε δικαίωμα να ψάχνεις ηγέτες για σένα, αλλά δεν έχεις κανένα δικαίωμα να επιβάλλεις ηγεμόνες στους άλλους.

Όσους ανθρώπους και αν ρωτήσουμε για το τι είναι ελευθερία θα παρατηρήσουμε δυο φαινόμενα. Ελάχιστες θα είναι οι όμοιες απαντήσεις και κανείς δεν θα δώσει μια συμπυκνωμένη απάντηση, η όποια θα μοιάζει έστω και αμυδρά με τον «απόλυτο» ορισμό. Ας προσπαθήσουμε να το αναστρέψουμε αυτό, αν όχι στο να δημιουργήσουμε τον «απόλυτο» ορισμό, τουλάχιστον να επιδιώξουμε μια χαρτογράφηση της εμβέλειας της δράσης της ελευθερίας. Σε κάθε περίπτωση συγχωρέστε με για την έκταση του συλλογισμού μου.

Η αφετηρία και αρχή της ελευθερίας είναι το σημείο που είσαι κύριος του εαυτού σου. Όταν είσαι ο κύριος του εαυτού σου, η ζωή σου σού ανήκει. Πρώτο συμπέρασμα, η ελευθερία έχει άμεση συσχέτιση με την έννοια της ιδιοκτησίας. Όποιος το αρνείται αυτό τότε μάλλον υπονοεί ότι κάποιος άλλος έχει μεγαλύτερη ισχύ στη ζωή του από τον ίδιο του τον εαυτό.

Σε κανένα άλλο άτομο ή ομάδα ατόμων δεν μπορεί να ανήκει η ζωή σου. Ούτε σε εσένα ανήκει η ζωή των άλλων. Υπάρχουμε στο παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον. Και αυτό επιβεβαιώνεται μέσα από την ζωή (μέλλον), την ελευθερία (παρόν) και τα αποτέλεσμα του συνδυασμού ζωής και ελευθερίας (παρελθόν). Ένα ενδεικτικό αποτέλεσμα των δυο είναι η Ιστορία. Αν χάσουμε την ζωή μας, θα χάσουμε την ελευθερία. Αν χάσουμε την ελευθερία μας, χάνουμε το παρόν και αν χάσουμε το προϊόν-αποτέλεσμα, που δημιουργήθηκε από τον συνδυασμό των δυο αυτών συστατικών, χάνουμε τον παρελθόν μας.

Κάθε προϊόν της ζωής και της ελευθερίας σου είναι η ιδιοκτησία σου. Η ιδιοκτησία σου μπορεί να είναι συνδυασμοί της εργασίας σου, της εκμετάλλευσης του χρόνου σου, της ενέργειας και των ταλέντων σου. Η ιδιοκτησία είναι αυτό το κομμάτι της φύσης που κατάφερες να το μετατρέψεις και να του προσθέσεις αξία.

Η ιδιοκτησία σου μπορεί να είναι και η ιδιοκτησία των άλλων που δίνεται σε εσένα από εκούσια ανταλλαγή και αμοιβαία συγκατάθεση. Δύο άνθρωποι που ανταλλάσουν ιδιοκτησία εκούσια νιώθουν σίγουρα ότι θα είναι σε καλύτερη κατάσταση, αλλιώς δε θα το έκαναν.

Αν σαν αφετηρία και αρχή της ελευθερίας μπορούμε να θέσουμε την ιδιοκτησία – τόσο από την οπτική των αποφάσεων και της ελεύθερης βούλησης, όσο και από την οπτική της ιδιοκτησίας κινητών και ακίνητων, υλικών και άυλων αγαθών – τότε σαν το τερματισμό της ελευθερίας μπορούμε να βάλουμε τη βία. Κάθε μορφή βίας αργά ή γρήγορα οδηγεί στον τερματισμό της ελευθερίας.

Η αφαίρεση ζωής είναι ο φόνος, η αφαίρεση της ελευθερίας είναι η σκλαβιά και στην αφαίρεση ιδιοκτησίας έχουμε την κλοπή. Ένα ερώτημα που αυθορμήτως μου γεννιέται είναι γιατί θα έπρεπε να επηρεάζει αν αυτές οι πράξεις ενεργούνται από ένα άτομο εναντίον ενός ή πολλών, από πολλούς εναντίον ενός ή πολλών, ή έστω από εκείνα τα επίσημα άτομα με τα περίεργα κουστούμια (αστυνομικοί, στρατιώτες κτλ).

Έχεις κάθε δικαίωμα να ψάχνεις ηγέτες για σένα, αλλά δεν έχεις κανένα δικαίωμα να επιβάλλεις ηγεμόνες στους άλλους.

Μνημειώδης είναι και η θέση του Tommas Hobbes. Είχε περιγράψει ότι η παραχώρηση μέρους της ελευθερίας μας προς την Πολιτεία μοιάζει να έγινε από την ανάγκη του ανθρώπου για πολιτισμό. Πιστεύει και γράφει στο βιβλίο του «Leviathan or The Matter, Form and Power of a Common Wealth Ecclesiastical and Civil» γνωστό και ως Leviathan, ότι επειδή οι άνθρωποι σε φυσική κατάσταση (state of nature) είμαστε ίσοι (τόσο από θέμα σώματος, όσο και από θέμα «μυαλού»), υπάρχουν λόγοι και πολλές πιθανότητες κάθε άνθρωπος να έχει εχθρική προδιάθεση απέναντι σε κάποιον άνθρωπο. Κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι το ατομικό συμφέρον και, μέσα σε αυτό, πρωτίστως, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Όμως το προσωπικό συμφέρον έρχεται σε σύγκρουση µε το συλλογικό συμφέρον. Επικρατεί λοιπόν µια κατάσταση «πολέμου των πάντων εναντίον των πάντων» ή µια διαρκής απειλή πολέμου όπου «ο κάθε άνθρωπος είναι εχθρός του άλλου ανθρώπου». Σε µια τέτοια κατάσταση «µόνο το υπέρτατο κακό έχει θέση δηλαδή ο διαρκής φόβος και ο κίνδυνος του βίαιου θανάτου. Ο ανθρώπινος βίος είναι µοναχικός, ενδεής, κτηνώδης, και βρώμικος».

Μπορεί η έννοια της πολιτείας να στηρίζεται στην πολιτική θεωρία «ανθρωπολογικής απαισιοδοξίας» του Tommas Hobbes, ωστόσο συνεπακόλουθο και παράλληλο κεκτημένο είναι ότι κάθε άνθρωπος έχει κάθε δικαίωμα να προστατέψει τη ζωή του, την ελευθερία του και τη, με δίκαιο τρόπο αποκτηθείσα, ιδιοκτησία του από τη βίαιη επίθεση του οποιοδήποτε και πιθανών και να μπορεί να ζητήσει βοήθεια από τον οποιοδήποτε να τον βοηθήσει στην υπεράσπιση. Σίγουρα όμως κάνεις μας δεν έχει το δικαίωμα να ξεκινήσει βίαιες πράξεις ενάντια στη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία του οποιοδήποτε.

Πιο πολιτικά, έχεις κάθε δικαίωμα να ψάχνεις ηγέτες για σένα, αλλά δεν έχεις κανένα δικαίωμα να επιβάλλεις ηγεμόνες στους άλλους. Πιθανών να είναι και αρετή όταν ενεργείς εκ μέρους άλλων ή όταν οι άλλοι ενεργούν εκ μέρους σου, αλλά αυτό είναι ηθικό και όμορφο μόνο όταν γίνεται από εκούσια και αμοιβαία συγκατάθεση.

Η εξέλιξη προς τον πολιτισμό μοιάζει να ήταν αρχετυπικά προδιαγραμμένη, όλη αυτή η ραγδαία παγίωση και ανάπτυξη των πολιτισμών μοιάζει τουλάχιστον «θειικής παρέμβασης», μιλώντας φυσικά και συνυπολογίζοντας κάθε μοτίβο κανονικής κατανομής είναι εύκολο να ισχυριστούμε ότι το τέλμα των πολιτισμών δεν είναι καν ορατό.

Ωστόσο υπάρχουν προβλήματα και κάποια από αυτά είναι τα προβλήματα που προκύπτουν από την έναρξη βίας των κυβερνήσεων και μάλιστα έχουν μία συγκεκριμένη και κοινή ρίζα. Όπως και να έχουν εκλεγεί οι κάθε φύσεως αξιωματούχοι, είναι απλά άνθρωποι και δεν έχουν κανένα δικαίωμα που να είναι υψηλότερο από αυτά των άλλων ανθρώπων. Ανεξάρτητα από τις ευρηματικές ταμπέλες για τη συμπεριφορά τους ή τον αριθμό των ανθρώπων που τους εμψυχώνουν, οι αξιωματούχοι δεν θα έπρεπε να έχουν κανένα δικαίωμα να δολοφονούν, να σκλαβώνουν ή να κλέβουν και αυτό επειδή κανένας δεν μπορεί να τους δώσει αυτό το δικαίωμα.

Δεν μπορείς να τους δώσεις δικαιώματα που δεν έχεις εσύ ο ίδιος. Η αρχή της ελευθερίας ξεκινάει από την κυριότητα των εαυτών μας. Από τη στιγμή που κατέχεις τη ζωή σου, είσαι υπεύθυνος γι’αυτήν. Κάνεις δεν είναι πρόθυμος να νοικιάσει τη ζωή του προς άλλους που απαιτούν την υπακοή του, ούτε και να είναι σκλάβος σε άλλους που απαιτούν να θυσιαστεί. Όλοι μας διαλέγουμε τους στόχους μας που βασίζονται στις αξίες του καθενός. Η επιτυχία και η αποτυχία είναι και τα δύο τα απαραίτητα κίνητρα για να μάθεις και να μεγαλώσεις. Η κάθε μορφή αρετής μπορεί να υπάρξει μόνο όταν υπάρχει συλλογικά η ελεύθερη επιλογή.

Μήπως κάθε άνθρωπος αυτού του πλανήτη πρέπει να σταματήσει να ζητά από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να ασκούν βία εκ μέρους του;

Το κακό προκύπτει από κακούς ανθρώπους, αλλά επίσης και από καλούς ανθρώπους που ανέχονται την έναρξη βίας, έστω και ως μέσον για τους δικούς τους σκοπούς. Μήπως κάπως έτσι οι καλοί άνθρωποι ενισχύουμε κακούς ανθρώπους ανά τους αιώνες;

Η χρήση κυβερνητικής δύναμης για την επιβολή μιας άποψης στους άλλους είναι και πρέπει να είναι πνευματική οκνηρία και πατροπαράδοτα καταλήγει σε μη ηθελημένες διεστραμμένες συνέπειες. Η επίτευξη μιας ελεύθερης κοινωνίας απαιτεί κουράγιο για να σκέφτεσαι, να μιλάς και να δρας.

Δύσκολο, όταν πια το πιο εύκολο είναι να μην κάνεις τίποτα…
Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

You May Also Like

When the GDPR goes wrong…

This article discusses the unseen danger when the EU data-commissioners start capriciously implying the vague text of GDPR.

Η υφή της Διεθνούς Φορολογίας

Οι αστοχίες και οι αδυναμίες του Διεθνούς Φορολογικού Δικαίου, δηλαδή τα ολοένα και πιο συχνά εμφανιζόμενα επιχειρηματικά περιστατικά τα οποία αδυνατεί το Διεθνές Φορολογικό Δίκαιο να υπάξει και να ρυθμίσει ορθά και ηθικά έχουν κάποια αίτια.